ගිහි ජීවිතය සාර්ථක කර ගැනීමට නම් භෞතික සහ අධ්‍යාත්මික යන උභය අංශයන් ගේ ම දියුණුවක් ලැබීම අත්‍යවශ්‍ය බව බුදු සමයේ පිළිගැනීම ය. බටහිර ලොව සංවර්ධනය හෝ දියුණුව මනින්නේ විවිධ ආර්ථික න්‍යායන්වලට අනුව ය.
ඒක පුද්ගල ආදායම කොපමණ වේ ද?, දළ ජාතික නිෂ්පාදනය කවර ප්‍රමාණයකින් වේ ද යන මිණුම් දඬු ප්‍රමාණයක්, නිර්නායක කිහිපයක් සැලකිල්ලට ගැනීමෙනි. එහෙත් මීට සති කිහිපයකට පෙර භූතානය පිළිබඳ වැදගත් තොරතුරක් හෙළිදරව් විණි. එනම් වඩාත් සතුටින් ජීවත්වන ජනතාව වෙසෙන්නේ භූතානයේ වන බව ය.
ඉතාමත් දියුණු මාර්ගවලින් ද සමන්විත ගමනාගමන පද්ධතියක්, සුඛෝපභෝගී නිවාස, යාන වාහන ආදි සියල්ල පවතින බටහිර යුරෝපයේ හෝ එක්සත් ජනපදයෙන් අපට තෘප්තිමත් ජන සමාජයක් හමු වන්නේ නැත.
සතුටින් වෙසෙන ජනතාව හඳුනා ගැනෙන්නේ ආර්ථිකමය වශයෙන් ඉතා දිළිඳු, තුන්වැනි ලෝකයේ රටක් වන භූතානයෙනි. මිනිසා ගේ දියුණුව යනු භෞතිකමය සංවර්ධනය නොවන බව මේ අනුව පැහැදිලිය.
ගොඩනැඟිලි, යාන වාහන, ඉඩ කඩම්, මුදල් තැන්පතු ආදිය මත පදනම් ව පුද්ගලයකු ගේ දියුණුව තීරණය කළ නො හැකි ය.
පුද්ගලයකු ගේ භෞතික දියුණුවට සාපේක්ෂ ව අධ්‍යාත්මික දියුණුවක් ද පැවතිය යුතු බව බුදු සමයේ පිළි ගැනෙන මූලික සිද්ධාන්තයකි. ගෘහස්ථ ජීවිතයක් ගෙවන ගිහියා වෙත බුදු දහමේ ගැඹුරු අවධානයක් යොමු කර තිබේ. එහිදී
“දාලිද්‍යං භික්ඛවේ දුක්ඛං
ගිහීනං කාම භෝගිනෝ”
ගිහීනං කාම භෝගිනෝ”
කාම භෝගි ගිහියාට, දිළිඳු බව දුකට හේතුවක් වන බව බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කොට ඇත්තාහ. මේ නිසා ධාර්මික වූ ක්‍රමවේදයක් ඇසුරින් දැහැමි ධනයක් සම්පාදනය කර ගැනීමට ගිහියා ඇප කැප විය යුතු බව අවධාරණය කර තිබේ. උට්ඨාන වීර්යෙන්, බාහු බලය යෙදවීමෙන්, දහදිය වැගිරීමෙන් තමන්ට අවැසි ධනය සම්පාදනය කරගත යුතුය.
“ධම්මිකේ හි ධම්ම ලද්දෙහී” යන්නෙන් පැහැදිලි කර දුන්නේ ඒ කරුණයි.
“සබ්බේ සත්තා ආහාරට්ඨටිකා” සියලු සතුන් ගේ පැවැත්මට ආහාර අත්‍යවශ්‍යය. ඒ සඳහා ධාර්මික උත්සාහයක නියැළීමෙන්, කිසිවකුටත් කරදරයක් හිංසාවක් නොවන ලෙස, සම්මා ආජීවයෙන්, සම්මා කම්මන්තයෙන් ස්වකීය ආර්ථිකය ගොඩනඟා ගත යුතු බව ගිහියා ගේ යහපත වෙනුවෙන් පෙන්වා දී ඇති වැදගත් සංකල්පයකි.
යහපත් කර්මාන්තයක නියැළීම පිළිබඳ කරන විග්‍රහයේ දී ගිහියා ගේ පමණක් නොව සතා සීපාවන් ඇතුළු සමස්ත ජීව පද්ධතියේ ම ආරක්ෂාව කෙරෙහි බුදුරජාණන් වහන්සේ අවධානය යොමු කොට ඇත්තා හ.
එහි දී නොකළ යුතු වෙළෙඳාම් පහක් පිළිබඳ අවධාරණය කර තිබේ. එනම් අවි ආයුධ වෙළෙඳාම, වස විස වෙළඳාම, මස් මාංශ වෙළඳාම, වහල් වෙළඳාම සහ මත් වතුර වෙළඳාම ය. ඉතා කෙටි කලක දී මේ ක්‍රමෝපායයන්ගෙන් පුද්ගලයාට ආර්ථික ප්‍රතිලාභ අපේක්ෂා කළ හැකි ය.
කෙටි කලකදී එසේ ධනය ලැබුවත්, තවත් කෙටි කලක දී දුක්ඛිත විපාක අත්දැකීම් විඳීමට සිදුවන බව, සමස්ත සමාජයේ ම පැවැත්මට බරපතළ හානියක් සිදුවන බව උන්වහන්සේ පෙන්වා දුන් සේක.
මේ නිසා පුද්ගලයා භෞතික දියුණුව සොයා යන ගමනේ දී අධ්‍යාත්මික පරිහානියට හේතු වන, රාගය, ද්වේශය, මෝහය මත පදනම් වූ ධනෝපායන ක්‍රම අනුගමනය නොකළ යුතු බව පෙන්වා දුන්හ. බුදු දහම අනුව යමින් දියුණුව සොයා යන ගිහියකු ලෙස ඔබ ඒ පිළිබඳ අවධානය යොමු කළ යුතුය.
ගිහියා ගේ දියුණුව, ගෘහස්ථ ජීවිතයෙහි රැකවරණය ස්ථාපිත වීමට නම් සමස්ත ගිහි සමාජය ම ශීලයෙහි පිහිටා සිටිය යුතු ය. ජීවිතයේ ඇතිවන්නා වූ අනේක විධ ගැටලු ශීලයෙහි පිහිටා ම විසඳා ගත යුතු ය.
“ශීලෙ පටිද්දාය නරෝ සපඤ්ඤෝ” ප්‍රඥාවන්තයා සිය ජීවිතය ගෙන යාමේ දී ශීලය එහි පදනම බවට පත්කර ගත යුතු ය. යම් ගිහියකු ප්‍රාණ ඝාතයෙන්, සොරකමින්, කාම මිථ්‍යාචාරයෙන්, මුසාවෙන් තොර වූ ජීවිතයක් තම ගෘහයේ දීත්, රැකී රක්ෂා කටයුතුවල දී ත්, සමාජයීය ජීවිතයේ දී ත් පවත්වා ගත යුතුය. එවන් පුද්ගලයාට නීතියට බියවීමට හෝ දඬුවමට බිය වීමට අවශ්‍ය වන්නේ නැත.
සිල්වත් බවින් යුතුව මෙකී විනය පද්ධතියෙහි පිහිටා සිටින ගිහියාට අපරිමිත වූ නිදහස් සිතිවිලි සහිත මනසක් පවත්වාගෙන යා හැකි ය. එපමණක් ද නොවේ. ඉහත දුෂ්චරිත පහෙන් වියුක්ත වී ජීවිතයේ ගැටලු විසඳනවා නම් එය ඉතා දිගු කාලීන, නිවැරැදි ව ගැටලු විසඳීමේ ක්‍රමවේදයක් වන බව බුදු සමයේ පිළිගැනීමයි. දුසිල්වත්කමින් යම් ප්‍රශ්නයක් නිරාකරණය කරන්නට යන්නේ යැයි සිතමු. එමඟින්, ගැටලුව යටපත් කිරීමක් විනා නිවැරැදි විසඳුමක් ලබා දෙන්නේ නැත.
ගිහි ජීවිතයේ ඇතිවන ගැටලු හෝ ගැටුම් කළමනාකරණයේ දී නම් දුසිරිතෙහි යෙදෙන කෙනකුට වුවද දුසිරිතෙහි පිහිටි යම් ක්‍රමෝපායයන් අනුගමනයෙන් යම් යම් පිළිතුරු ලබා ගත හැකි වීමට පුළුවන.
එහෙත් නිවැරැදි හා සම්පූර්ණයෙන් ම ගැටලු විසඳා ගැනීමට නම් ගිහියා විසින්, ගැටලුව වෙත එළඹීමත්, එය නිරාකරණය කර ගැනීමත් ශීලය මත පිහිටා සිදු කිරීම අනිවාර්ය ය.
ගෘහස්ථ ජීවිතයක් ගෙවන ඕනෑම කෙනකු ස්වකීය ආර්ථිකය සම්පාදනයේ දී මෙන් ම කළමනාකරණයේදී ත් අනුගමනය කළ යුතු ක්‍රමෝපායයන් පිළිබඳ ව්‍යග්ඝපජ්ජ සූත්‍රයේ දී බුදුරජාණන් වහන්සේ පෙන්වා දී ඇත්තා හ.
විශේෂයෙන් ම දුම්බර කාදික උපමාව භාවිත කරමින් උන්වහන්සේ අවධාරණය කර තිබෙන්නේ දිවුල් අනුභව කරන පුද්ගලයකු විසින් ඒ ගස සියලු අතු ඉති බිඳ දමා දිවුල් කඩා ගත්තේ නම් විනාශ වී යන බව ය. ඒ නිසා ඊළඟ අවස්ථාවේ දිවුල් කඩා ගැනීමට නොහැකි වන බවත් ය. මෙසේ හෙයින් ඉතා සූක්ෂම ව, අවශ්‍ය ප්‍රමාණයට පමණක් ධනය භුක්ති විඳිය යුතු බවට බුදු සමය අවධාරණය කොට ඇත.
එය කිනම් ආකාරයක පරිභෝජනයක් ද?
“බඹරද්දේව ඉරියතෝ”
මලෙහි පෙතිවලට, පැහැයට හානියක් නොකර එයින් රොන් ගන්නා බඹරකු සේ ධන පරිභෝජනයේ දී ස්වකීය හැසිරීම පාලනය කර ගත යුතු ය.
“ඒතේන භෝගේ භුජ්‍යෙය
ද්වීහි කම්මං පයෝජයේ
චතුත්තංච නිධා ප්‍යෙය
ආපදාසු භවිස්සතී”
ද්වීහි කම්මං පයෝජයේ
චතුත්තංච නිධා ප්‍යෙය
ආපදාසු භවිස්සතී”
යන බුදු වදන දෙස අවධානය යොමු කරන්න. තමන් උපයා ගන්නා මුදලින් ප්‍රමාණවත් මුදලක් පරිභෝජනය සඳහා වෙන් කළ යුතු ය. ඊට සාපේක්ෂ ව දෙගුණයක ප්‍රමාණයක්වත් නැවත ආයෝජනය කළ යුතුය.
තවත් එක් කොටසක්, යම් ප්‍රමාණයක් හෝ නිධන් කරමින්, තැන්පත් කරමින් යම් ඉතිරි කිරීමේ ක්‍රම වේදයකට ද ගිහියා පුරුදු පුහුණු විය යුතු ය. ආර්ථික ජීවිතය සකසා ගැනීම බුදු දහමේ පෙන්වා දී ඇති ආකාරය මේ අනුව නිරවුල් ව අවබෝධ කර ගත හැකිය.
බුදු සමය මෙසේ මඟ පෙන්වන්නේ ආර්ථිකය, ගෘහස්ථ ජීවිතයේ සාර්ථකත්වය සහ පරිහානිය තීරණය කරනු ලබන ප්‍රධාන සාධකයක් වන බැවිනි. මහා මංගල සූත්‍රය, වසල සූත්‍රය, පරාභව සූත්‍රය මෙන් ම සිඟාලෝවාද සූත්‍රයේ දී ද ගිහියකු ගේ ජීවිතය ආර්ථික, සමාජයීය හා අධ්‍යාත්මික වශයෙන්, අධ්‍යාපනික වශයෙන් දියුණුව කරා ගෙන යන්නේ කෙසේ ද යන්න පිළිබඳ ව මනා විග්‍රහයක් වේ.
එකී දියුණුව සොයා යන ගමනේ දී තමන් වටා කවරාකාරයේ පරිසරයක් නිර්මාණය කර ගත යුතු ද යන්න පිළිබඳවත්, තමා ගේ සිත, කය, වචනය යම් අරමුණක් කරා ගමන් කිරීමේ දී කවර ලෙසින් පවත්වා ගත යුතු ද යන්න පිළිබඳවත්, ඉතා නිරවුල් මඟ පෙන්වීම් සිදු කර තිබේ.
සාමාජයීය සම්බන්ධතා පිළිබඳ ගැඹුරු අවධානයක් යොමු කරන බුදු සමය ගෘහස්ථ ජීවිතයක් ගත කරන අයකු ගේ සමාජ සම්බන්ධතා වඩාත් යහපත් ලෙස පවත්වා ගත යුතු බවත්, එකිනෙකා වෙනුවෙන් ඉටු කළ යුතු යුතුකම් හා වගකීම් ප්‍රමාණයක් ගිහි ජීවිතයෙහි පවතින බවත්, ඒවා මැනවින් හඳුනාගෙන ඒවා පැහැර නොහැර ඉටු කළේ නම් ගෘහස්ථ ජීවිතය වඩාත් සාර්ථක වන ආකාරයත් සිඟාලෝවාද සූත්‍රයේදී විග්‍රහ කර ඇත. එය සිඟාලක නම් වූ ගෘහපති පුත්‍රයාට කරුණු ඉදිරිපත් කරමින් සදිසා නමස්කාරයේ දී පෙන්වා දී තිබේ.
“මාතා පිතා දිශා පුබ්බා
ආචරියා දක්ඛිණා දිශා
පුත්ත දාරා දිශා පච්චා
මිත්ථා මත්තාච උත්තරා
දාස කම්ම කර සෙට්ඨා
උද්ධං ශමණ බ්‍රාහ්මණෝතී” යනුවෙන් සමස්ත සමාජය ම කොටස් හයකට බෙදා දක්වමින් එක් එක් කොටස ඊට අදාළ අනෙක් පිරිස වෙත ඉටු කළ යුතු යුතුකම් හා වගකීම් කවරේ ද යන්න පිළිබඳ ව ඉතා පැහැදිලි ව බෙදා දක්වා ඇති ආකාරය සිඟාලෝවාද සූත්‍රයේ දී අවබෝධ කර ගත හැකි ය. එය ගිහි ජීවිතයට අත්‍යවශ්‍ය මඟ පෙන්වීමකි.
ආචරියා දක්ඛිණා දිශා
පුත්ත දාරා දිශා පච්චා
මිත්ථා මත්තාච උත්තරා
දාස කම්ම කර සෙට්ඨා
උද්ධං ශමණ බ්‍රාහ්මණෝතී” යනුවෙන් සමස්ත සමාජය ම කොටස් හයකට බෙදා දක්වමින් එක් එක් කොටස ඊට අදාළ අනෙක් පිරිස වෙත ඉටු කළ යුතු යුතුකම් හා වගකීම් කවරේ ද යන්න පිළිබඳ ව ඉතා පැහැදිලි ව බෙදා දක්වා ඇති ආකාරය සිඟාලෝවාද සූත්‍රයේ දී අවබෝධ කර ගත හැකි ය. එය ගිහි ජීවිතයට අත්‍යවශ්‍ය මඟ පෙන්වීමකි.
ගෘහ ජීවිතය ගෙවීමේ දී පිරිහීම කරා යා හැකි හේතු මොනවාද යන්න පිළිබඳ නිවැරැදි මඟ පෙන්වීමක් පරාභව සූත්‍රයේ දී දැකගත හැකි ය. ගෘහස්ථයා ගේ ජීවිතය සෑම දිනක ම උතුම් මංගල්‍යයක් තරම් සතුටු දායක, පී‍්‍රතිමත් එකක් බවට පත් කර ගැනීම උදෙසා වූ මංගල කරුණු තිස් අටක් පිළිබඳ ව මහා මංගල සූත්‍රයේ දී පෙන්වා දී ඇත. එය අධ්‍යයනය කිරීමේ දී තම ජීවිතය ගෙන යා හැකි අපූරු දැක්මක් ලබා ගැනීමට ගිහියාට හැකියාව ලැබේ.
ව්‍යග්ඝපජ්ජ සූත්‍රයේ දී ගිහියකුගේ මෙලොව දියුණුවට හේතු වන කරුණු හතරක් හඳුන්වා දී තිබේ.
“උට්ඨාන සම්පදා”
උත්සාහ සම්පත්තිය,
ආරක්ඛ සම්පදා”
අර පිරිමැස්ම,
“කළ්‍යාණ මිත්ථතා”
කළ්‍යාණ මිත්‍ර සම්පත්තිය,
“සමජීවිකතා සම්පදා”
උත්සාහ සම්පත්තිය,
ආරක්ඛ සම්පදා”
අර පිරිමැස්ම,
“කළ්‍යාණ මිත්ථතා”
කළ්‍යාණ මිත්‍ර සම්පත්තිය,
“සමජීවිකතා සම්පදා”
ලෙස පෙන්වා දී ඇත.
ඒ සූත්‍රයේ දී ම පුද්ගලයා ගේ අධ්‍යාත්මික දියුණුව ගොඩනඟා ගැනීම උදෙසා
“ශ්‍රද්ධා සම්පදා”
ශ්‍රද්ධා සම්පත්තිය,
“ශීල සම්පදා”
ශීල සම්පත්තිය,
“ත්‍යාග සම්පදා”
පරිත්‍යාග සම්පත්තිය සහ
“ප්‍රඥා සම්පදා”
ශ්‍රද්ධා සම්පත්තිය,
“ශීල සම්පදා”
ශීල සම්පත්තිය,
“ත්‍යාග සම්පදා”
පරිත්‍යාග සම්පත්තිය සහ
“ප්‍රඥා සම්පදා”
ප්‍රඥා සම්පත්තිය ඇති කර ගත යුතු බව අවධාරණය කොට ඇත.
ගෘහ ජීවිතයේ දී කෙනකු වසලයකු වන්නේ කෙසේ ද යන්න පිළිබඳ ව ද හඳුන්වා දී තිබේ. උපතින් කිසිවකු වසලයකු නොවන බවත්, ඔහු හැසිරෙන ආකාරය අනුව වසලයකු වන බවත් පෙන්වා දෙමින් වසල සූත්‍රයේ ගෙන හැර දක්වා ඇති කරුණුවලට අවධානය යොමු කළ යුතු ය.
එවිට ඔබට වඩාත් යහපත් ගිහි ජීවිතයකට ඇවැසි පූර්ණ අවබෝධයක් ලබාගත හැකි වනු ඇත.
මේ ආකාරයට ත්‍රිපිටකගත සූත්‍ර දේශනාවලින් මෙන් ම, ජාතක කතා වැනි අප ගේ ධර්ම සාහිත්‍ය ග්‍රන්ථවලින් ද ගිහි ජීවිතය සාර්ථක කරගත හැකි ඉතා වටිනා සදුපදේශයන් ලබාගත හැකි ය.
පන්සිය පනස් ජාතක පොත, සද්ධර්ම රත්නාවලිය, අමාවතුර, බුත්සරණ වැනි ග්‍රන්ථයක් පරිශීලනය කරන්නා වූ ගිහියාට ස්වකීය ගෘහ ජීවිතය සාදා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය කරන ධාර්මික උපදේශකයන් ලබා ගත හැකි ය. ඒවා මනෝ විද්‍යාත්මකව, ජීව විද්‍යාත්මකව, සමාජ විද්‍යාත්මකව ඉදිරිපත් වී ඇති ආකාරය දැකගත හැකිය.
පොදුවේ විමසා බලන විට බුදු සමය, ගිහි ජීවිතය සාර්ථක කර ගැනීම සඳහා පංච ශීල ප්‍රතිපත්තිය, සතර සංග්‍රහ වස්තු, ත්‍රිවිධ පුණ්‍ය ක්‍රියාවන්, සප්ත අපරිහානීය ධර්ම වැනි ශ්‍රේෂ්ඨ මඟ පෙන්වීම් රැසක් පිළිබඳ ව ද විවිධ ස්ථානයන් හි දී අවධාරණය කර ඇත.
බෞද්ධයකු ලෙස ඔබ මෙහි දී අවබෝධ කර ගත යුතු වන්නේ කුමක් ද? බෞද්ධයකු වන මාගේ ගෘහ ජීවිතයේ සාර්ථකත්වය යනු ආර්ථික දියුණුව ම පමණක් නොවන බව ය. ඊට සාපේක්ෂ ව අධ්‍යාත්මික දියුණුවක් ද පැවැතිය යුතු බව ය. එය ඔබ කෙරෙහි පැවැතිය යුතු ශ්‍රේෂ්ඨතම සිතිවිල්ල වන්නේ ය.
The Happiest Countries in the World 2015
The study bases its rankings on data from the Gallup World Poll and takes into account variables such as real GDP per capita, healthy life expectancy, corruption levels and social freedoms.
landmark survey of the state of global happiness. Originating out of a project from Bhutan, a Buddhist kingdom of 700,000 people in the eastern Himalayas whose prime minister, Jigmi Y. Thinley, set out to measure Gross National Happiness.
Thinley got the United Nations to adopt a 2011 resolution inviting member nations to measure their happiness as a guide to improving public policies.
"Increasingly happiness is considered a proper measure of social progress and goal of public policy," the report says. Adding: "A rapidly increasing number of national and local governments are using happiness data and research in their search for policies that could enable people to live better lives".
According to the SDSN the challenge is to ensure that policies are designed and delivered in ways that enrich the social fabric, and teach the pleasure and power of empathy to current and future generations. “Under the pressures of putting right what is obviously wrong, there is often too little attention paid to building the vital social fabric. Paying greater attention to the levels and sources of subjective wellbeing has helped us to reach these conclusions, and to recommend making and keeping happiness as a central focus for research and practice.”
The report states that at both individual and national levels, all measures of wellbeing, including emotions and life evaluations, are strongly influenced by the quality of the surrounding social norms and institutions. “When these social factors are well-rooted and readily available, communities and nations are more resilient, and even natural disasters can add strength to the community as it comes together in response.”