( මෙම සටහන ඉදිරි පැය කීපය තුල යාවත්කාල කරමි. )
ඡන්ද කොට්ඨාස 270 සම්පුර්ණ කරමින් ඇමෙරිකා ජනාධිපතිවරණය ජයගැනීමට ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් සමත් වෙයි.
දැනට නිකුත් වී ඇති ඡන්ද ප්‍රතිඵල අනුව රිපබ්ලිකන් පක්ෂ අපේක්ෂක ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් ආසන 290ක් ලබා ගෙන ඇති බව වාර්තා වෙයි.
ඩිමොක්‍රටික් පක්ෂ අපේක්ෂිකා හිලරි ක්ලින්ටන්ට ජයග්‍රහණය කිරීමට හැකී වී ඇත්තේ ඡන්ද කොට්ඨාස 218ක් පමණි.තවත් ඡන්ද කොට්ඨාස 30ක පමණ ප්‍රතිඵල නිකුත් වීමට නියමිතය.මැතිවරණය ජයග්‍රහණය සඳහා ඡන්ද කොට්ඨාස 538කින් 270ක් ජය ගත යුතුව තිබිණි .
රිපබ්ලිකන් පක්ෂය සෙනෙට් සභාවේ සහ නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ ජය හිමි කරගත්තේය.
ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරණ සටන ජයටම කෙරීගෙන යන මේ මොහොතේ ලෝකයේ ඇති අපභ්‍රංස ම මැතිවරණය වන ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරණය ගැන විස්තර ටිකක්.
1. ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරයා තේරෙන්නේ ලංකාවේ වගේ සෘජු මහජන ඡන්දයෙන් නෙවෙයි. මහජන ඡන්දයෙන් තේරී පත් වන නියෝජිතයන් ගේ ඡන්දයකින්.
2. ඇමරිකාවේ ජනපද 50ක් තියෙනවා. ඒ ඒ ජනපදය මගින් ඇමරිකානු පාර්ලිමේන්තුවේ කොටස් දෙක වන සෙනේට් සභාව සහ කොංග්‍රසය වෙත මහජන නියෝජිතයන් (මන්ත්‍රීවරු) පත් කර යවනවා. ඒ ඒ ජනපදයෙන් තේරී පත්වන මහජන නියෝජිතයන් ගණන තීරණය වෙන්නේ ඒ ඒ ජනපදයේ ජනගහණය අනුව.
3. ඇමරිකානු ජනාධිපති වරයා තෝරන්න බලය තියෙන්නෙ මහජනයාට නෙවෙයි. ඒ සඳහා මහජන ඡන්දයෙන් තේරීපත්වන විශේෂ නියෝජිතයන් පිරිසකට.
4. යම්කිසි ජනපදයකින් තෝරා පත්වන විශේෂ නියෝජිතයන් ගනන ඒ ජනපදයේ මන්ත්‍රීවරු ගණනට සමානයි. උදාහරණයකට ටෙක්සාස් ප්‍රාන්තයේ මන්ත්‍රීවරු 38 දෙනෙක් ඉන්නවා. ඒ නිසා ටෙක්සාස් ප්‍රාන්තයෙන් විශේෂ නියෝජිතයන් 38ක් තේරී පත්වෙනවා.
5. යම්කිසි ජනපදයකින් විශේෂ නියෝජිතයන් තේරී පත්වෙන ආකාරය ඇමරිකානු ව්‍යවස්ථාවේ දැක්වෙන්නේ නෑ. ඒ ක්‍රමය තෝරා ගැනෙන්නේ ඒ ජනපදයේ ව්‍යවස්ථාව අනුව. නමුත් සියළුම ජනපද තම නියෝජිතයන් එකම දවසක තෝරා ගතයුතු බව ඇමරිකානු ව්‍යවස්ථාවේ දැක්වෙනවා. ඒ නොවැම්බර් මාසයේ පළවෙනි සඳුදාට පස්සෙ එන අඟහරුවාදා. මේ අවුරුද්දෙ නම් නොවැම්බර් 8 වෙනිදා.
6. වර්තමානයේ සියළුම ජනපද තම විශේෂ නියෝජිතයන් තෝරා ගන්නේ මහජන ඡන්දයෙන්. නමුත් එසේ විය යුතුම නෑ. අතීතයේ දී සමහර ජනපද විශේෂ නියෝජිතයන් තෝරාගත්තේ ජනපදයේ පාර්ලිමේන්තුව මගින්. උදාහරණ ලෙස දකුණු කැරොලිනා, නිව් යෝක්, ඩෙලවෙයාර් දක්වන්න පුළුවන්. ඒ ජනපද වල මහජනතාවට තම ජනාධිපතිවරයා තෝරා ගැනීමට කෙලින්ම සහභාගී වෙන්න බෑ.
7. මේ එක් එක් ජනපදය තම විශේෂ නියෝජිතයන් තෝරා ගන්නේ එකිනෙකට ස්වාධීන වූ මැතිවරණයකින්. උදාහරණකට කැලිෆෝනියා ජනපදයේ මැතිවරණය ෆ්ලොරිඩා ජනපදයේ මැතිවරණය එක්ක කිසිම සම්බන්ධතාවයක් නෑ.
8. එක් එක් ජනපද වල මැතිවරණ වලට ඉදිරිපත් වන අපේක්‍ෂකයන් පවා වෙනස් වෙන්න පුළුවන්. ඩිමොක්‍රැටික් සහ රිපබ්ලිකන් පක්‍ෂවල අපේක්‍ෂකයන් සාමාන්‍යයෙන් ජනපද 50 ටම තරග කරනවා. නමුත් සුළු අපේක්‍ෂකයන් තරග කරන්නේ සමහර ජනපද වලට පමණයි.
9. සියළුම විශේෂ නියෝජිතයන් එකම දිනයේ තෝරා ගත යුතු නිසා හැම ජනපදයේම මේ මැතිවරණය පවත්වන්නේ එකම දවසේ. ඒ අර ව්‍යවස්ථාවෙන් නියම කරලා තියෙන දවසෙ. අපි "ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරණය" කියල හඳුන්වන්නේ මේ එකිනෙකට වෙනස් වූ මැතිවරණ 50.
10. ඒ ඒ ජනපදය සඳහා ඉදිරිවන පක්ෂ තමාගේ විශේෂ නියෝජිතයන් ලැයිස්තුව මැතිවරණ දිනයට මාසයකට කලින් ඉදිරිපත් කළ යුතුයි.
11. ප්‍රාන්ත 48 ක් තමාගේ නියෝජිතයන් තෝරා ගන්නේ "winner takes all" ක්‍රමයට. ඒ කියන්නෙ ඒ ප්‍රාන්තයේ මහජන ඡන්දයෙන් ජය ගන්න පක්‍ෂයට ඒ ප්‍රාන්තයේ සියළුම විශේෂ නියෝජිතයන් ගණන හිමි වෙනවා. උදාහරණයකට ඩිමොක්‍රැටික් පක්ෂය පෙන්සිල්වේනියා ජනපදය ජයගත්තොත්, ඒ ජනපදයෙන් තේරී පත්වෙන විශේෂ නියෝජිතයන් 20 දෙනාම ඩිමොක්‍රැටික් පක්‍ෂයේ අය.
12. මේන් සහ නෙබ්‍රස්කා ජනපද දෙක පමණක් තමාගේ නියෝජිතයන් තෝරා ගන්නේ ඒ ඒ මන්ත්‍රී ආසන ගණන අනුව. උදාහරණයකට මේන් ජනපදයේ මන්ත්‍රී ආසන 4ක් තියෙනවා. මහජන ඡන්දය අනුව ඒ ඒ ආසනය දිනන පක්‍ෂයට ඊට සමාන නියෝජිතයන් ගණනක් හිමිවෙනවා. ඒ කියන්නෙ රිපබ්ලිකන් පක්ෂය ආසන 3 ක් සහ ඩිමොක්‍රැටික් පක්ෂය ආසන 1ක් දිනුවොත්, විශේස නියෝජිතයන් පත්වෙන්නේ රිපබ්ලිකන් 3ක් සහ ඩිමොක්‍රැටික් 1ක් වශයෙන්.
13. මේ විදිහට හැම ජනපදයක්ම තමාගේ විශේෂ නියෝජිතයන් තෝර ගත්තට පස්සෙ, ඒ නියෝජිතයන් 538 දෙනා ජනාධිපති අපේක්‍ෂකයන් වෙනුවෙන් තමාගේ ඡන්දය පාවිච්චි කරන්න ඕනෙ. යම් කිසි අපේක්‍ෂකයෙක් ඡන්ද 270 ක් හෝ වැඩි ගණනක් ගත්තොත් ඔහු (හෝ ඇය) ජනාධිපති ලෙස තේරී පත්වෙනවා.
14. කාටවත් 270 ගන්න බැරි වුනොත් ජනාධිපතිවරයා තේරීමේ වගකීම කොංග්‍රස් එකට පැවරෙනවා. එතකොට කොංග්‍රස් නියෝජිතයෝ 538 දෙනා ඡන්දය පාවිච්චි කරල ජනාධිපතිවරයාව තෝරනවා.
15. සාමාන්‍යයෙන් යම්කිසි පක්‍ෂයකින් තේරී පත්වන විශේෂ නියෝජිතයන් ඡන්දය දෙන්නේ ඒ පක්‍ෂයේ අපේක්‍ෂකයාට. නමුත් එහෙම දෙන්නම ඕනෙ කියල ව්‍යවස්ථාවේ නෑ. නියෝජිතයාට ඕනෙ නම් වෙන කෙනෙක්ට දෙන්නත් පුළුවන්. උදාහරණයකට රිපබ්ලිකන් පක්‍ෂයෙන් තෝරල එවන නොයෝජිතයෙක්ට ඩිමොක්‍රැටික් අපේක්‍ෂකයට ඡන්දෙ දෙන්නත් පුළුවන්. එහෙම වුන අවස්ථා අතීතයේ තියෙනවා. උදාහරණයකට 2000 වසරේ ඩිමොක්‍රැටික් පක්‍ෂයේ නියෝජිතයෙක් වුන බාබරා සිමන්ස් ඡන්දය දීමෙන් වැලකී සිටියා.
16. මේ නිසා ප්‍රධාන පක්ෂ තමාගේ ලැයිස්තුවේ ඉන්න නියෝජිතයන් ගෙන් මැතිවරණයට කලින් ප්‍රතිඥාවක් ලබා ගන්නවා තමාගේ පක්‍ෂයේ අපේක්‍ෂකයටම ඡන්දය දෙන බවට. ඒ වගේම මේ වැඩේ සඳහා තෝරා ගන්නෙ පට්ටම ෂුවර් සෙට් එකක්.
17. ජනපද 29ක් මේ වැඩේට එරෙහිව නීති පනවලා තියෙනවා. අනිත් ජනපද 21 ඊට එරෙහිව කිසිම නීතිමය තහනමක් දාල නෑ. නීති පණවපු ජනපද 29 දිත්, අදාල නියෝජිතයට දඬුවමක් දීම ඇරුනම, ඔහු ඡන්දය දෙන ආකාරය වලක්වන්න බෑ.
18. මේ ක්‍රමය නිසා සමහර වෙලාවට ජනාධිපති ලෙස තේරී පත්වෙන කෙනාට වඩා පරාජිතයට මහජන ඡන්ද වැඩිපුර ලැබී තියෙනව වෙන්න පුළුවන්. උදාහරණයකට 2000 ජනාධිපති වරණයේදී ජයග්‍රාහක ජෝජ් බුෂ්ට වඩා පරාජිත ඇල් ගෝර් මහජන ඡන්ද 543,895 ක් ගත්තා. නමුත් බුෂ් නියෝජිත ඡන්ද 271 ගද්දි ගෝර් ගත්තෙ 266. ඒ නිසා ජනාධිපති වුනේ බුෂ්. ෆ්ලොරිඩා ප්‍රාන්තය බුෂ් දිනන්නෙ වැඩි ඡන්ද 537 වගේ සුළු ගානකින් (ෆ්ලොරිඩා ප්‍රාන්තයේ සම්පූර්න ඡන්ද ගාන ලක්‍ෂ 6 කට අධිකයි). නමුත් "winner takes all" ක්‍රමය නිසා ෆ්ලොරිඩා ප්‍රාන්තයේ විශේෂ නියෝජිතයන් 25 දෙනාම පත්වෙන්නෙ බුෂ් ගෙ අය. ඒ නිසා බුෂ් ජනාධිපති වෙනවා.
19. ඉතිහාසයේ වැඩිම මහජන ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ගත්ත අපේක්‍ෂකයා ඩිමොක්‍රැටික් පක්‍ෂයේ ලින්ඩන් බී. ජොන්සන්. ඒ 61.05% ක්. 1964 දි.
20. ඉතිහාසයේ වැඩිම විශේෂ නියෝජිත ඡන්ද ප්‍රතිශතයක් ගත්ත අපේක්‍ෂකයා ඩිමොක්‍රැටික් පක්‍ෂයේ ෆ්‍රෑන්ක්ලින් ඩී. රූසවෙල්ට්. ඔහු 1936 දී නියෝජිත ඡන්ද 531 කින් 523 ක් ම ලබා ගත්ත. ඔහුට අහිමි වුනේ මේන් සහ වර්මොන්ට් ප්‍රාන්ත දෙක පමණයි
සසර සැරි සරන පාදඩයාගේ මුහුනු පොතෙන් මෙම කොටස උපුටා ගන්න ලදි
ප්‍රාන්ත බෙදී ගිය අයුරු
තොටිල්ල පදවන අත අමෙරිකාව පාලනය කරන්නට තිබුණු ස්වර්ණමය අවස්ථාවක් ඉතා අවාසනාවන්ත ලෙස ගිලිහී ඇත. එසේ වතුදු ජීවන මංතලේ සත් වන දශකයේ පසු වන ඩොනල්ඩ් ජෝන් ට්‍රම්ප් ව්‍යාපාරික සිටාණෝ අතට අමෙරිකා පාලන යෝධ සුක්කානම ලැබීම වෙනුවෙන් අප ද මෙසේ සුභාසිංසන පළ කරමි.
to be continued...................
