ගෝකන්න බවුද්ද විහාරය හෙවත් ත්‍රීකුණාමලය කොරනේශ්වරම් හින්දු කෝවිල.........
නැගෙනහිර පලාතෙ ත්‍රීකුණාමලය දිස්ත්‍රික්කයෙ පිහිටි මෙම ස්ථානය අද වනවිට හින්දු කෝවිලක් බවට පත්වී ඇත.(.නමුත් අතීත ශිලා ලේඛ්හන අනුව මෙය ක්‍රිස්තු වර්ශ 3 වන සියවස රජ කල මහසෙන් රජු දවස ඉදි වූවකි.නමුත් අතීත රාවණා කතා වලට අනුව මෙහි තොරතුරක් අනුව උතුර ඉන්දියාවෙ කර්නාට ප්‍රදේශයෙ ඇති මහ බලෙශ්වර් කෝවිල පාලනය කල ශිව දෙවියන්ගෙ ස0කල්පයක් අනුව එකල ශ්‍රීල0කාවේ ආරක්ශාව වෙනුවෙන් රාවන පැමිණි අතර එහිදී සිවගේ ස0කල්පයක් ඇතිව මෙය බිහි වන්නට ඇතිබද රාවණා ප්‍රභන්දවල සදහන් වේ.).
කෙසේ වෙතත් පෘතුග්‍රීසින් ල0කාවට පැමිණි කාලයේ මෙහි විසූ භික්ශුන් වහන්සේලා සහ යාපනය අවට ඇති කදුරුගොඩ විහාර ආදියෙන් එකල මෙය බවුද්ද විහාරයක් බව මොනවට පැහැදිලි වේ..පරන්ගින් විනාශ කරනතාක් කල් එහි හාමුදුරුවන් වහන්සේලා වැඩ විසූ බවත් බවුද්ද පරිසරයක් තිබූ බවත් පිලිගත හැකි බවට සාක්ශි එමටය.
කාලයාගේ ඇවෑමෙන් දමිල පරිසයක් බිහිවීම තුල ක්‍රමයෙන් මෙම විහාරය ද්‍රවිඩකරනයට නතුවිය.එසේ කියන්නෙ අතීතයෙ ගෝනගම පත්තාන, ගෝකන්න ලෙස සින්හල පරිසයක බිහිවූ අතර පසුව එය ගෝන .gona ලෙස කෙටියෙන් භාවිත වන්නටත් විය.ඉන්පසු ක්‍රම්යෙන් එය ගෝනකතිත්ත Gonakathitta ලෙසත් සිරිගෝනකන්ද ලෙසත් වෙනස්වූ බව මහාවන්ශය සදහන් කරයි. ක්‍රිස්තු වර්ශ 10 වන සියවස වනවිට මෙය සම්පූර්නයෙන් ද්‍රවිඩ ආභාශයක් ගන්නා අතර එය තුන් ආකාරයක නම් එකතු වීමකින් යොඋතුව තිරිකෝනේශ්වරම් ලෙස නම්කරන ලදි.( ඊට පෙර කියන්න ඕන ක්‍රිස්තු වර්ශ 10 වන සියවසේ තම තීකුනාමලය යන නම භාවිතයට ආවෙ.ගෝන , කෝන ලෙසත් , දමිලයන්ගෙ උතුම් යන අර්ථය සහිතව තිරිකෝනම් බිහිවිය.පසුව දමිල අයගේ භාවිතයේ එන මල්ලාඉ යන වචනය එක් කරමින් ත්‍රීකුණාමලයි ලෙස බිහිවිය....)( මලයාලම් සාස්තරෙ හොදට කියනවා කියල අහල ඇතිනෙ,,සමහර විට එවන් වචන ආභාශයක් ගන ඇති.)
ක්‍රිස්තුවර්ශ 1956 වර්ශයේදී කොරනේශ්වරම් හින්දු කෝවිල බිහිවීමට පෙර මහාචාර්ය ජයතිලක මහතා විසින් කරන ලද වාර්තා අනුව එහි මුල් කාලයෙ සින්හල බවුද්ද පරිසරයක් සහිතව සහ විහාර පැවති බවත් දමිල අය වන්දනාමාන කිරීම සදහා මුහුද ආසන්නයේ ප්‍රදේශයක් යොදාගත් බවත් සදහන් කරනව.
ඒ කෙසේ වෙතත් ෆෙඩ්‍රික් නෝර්ත් අඬුකාරවරයාගේ අණ පරිදි කරන ලද කැනීම් වලදි මෙය ක්‍රිස්තු වර්ශ 8 වන සිය වසේදී අග්බෝ රජු විශින් නැවත ප්‍රතිස0ස්කරනය කල බවත් එහිදී විශාල බුද්ද ප්‍රතිමා සහ බවුද්ද නටබුන් සොයාගත් බවත් ඒවා 1 වන සියවස දක්වා දිව යන බවත් සදහන් වේ.ඒ වගේම් දැනට මෙම කෝවිල අසල ඇති බෝ වෘක්ශයද විහාරයට අයත්ව තිබූ බවත් පසු කාලීනව කරන ලද කැණීම වල්දි හෙලි වූයේ මෙමෙ ප්‍රදේශය ක්‍රිස්තු පූර්ව 5 වන සිය වසේ ආරම්භ වූ බවයි.එසේ කීමට හේතුව කැණීම් වලදී සොයාගත් බ්‍රාහ්මීය ශිලා ලේඛන හා නටබුන් මගින් එය තහවුරු කර ගත හැකි නිසාය.ඔබ අප දන්න පරිදි ලන්කාවේ දමිල ආක්‍රමන පැවති අතර ත්‍රීකුණාමලය ප්‍රදේශය මුහුද ආසන්නයේ පැවතීම ඔවුන්ට ඉතා පහසු වෙන්න ඇති කියා අපිට සිතිය හැක.වරින් වර දමිල ආක්‍රමන සමග සටන් කර බේරාගත් මෙම ප්‍රදේශයෙ ක්‍රමයෙන් වර්තමානයේදී මුලුමනින්ම දමිල පාලනයකට සහ ජනඝනත්වයෙන් බහුල ප්‍රදේශක් වීමෙන් අපිට අහිමි වුන විහාරයේ ප්‍රවුඩත්වය බිහිවීම බවුද්දයාට හිමි විය යුතුය.
විශේශයෙන් අග්ගබෝදි රජතුමා,පරක්ක්‍රමභාහු රජතුමා දමිල හමුදා සමග සටන් කර අත්පත් කරගත් ප්‍රදේශයේ බවුද්ද පුර්ජීවය නැවත් ය්තා තත්වයට පත් කිරීමට දිවිහිමියෙන් ක්‍රියාකලහ..ඒ වගේම් මෙහි ශිලා ලේඛනවල දැක්වෙන පරිදි ගෝකන්න , ගෝන ,සොරගම තිත්ත,ගෝකන්න්තිත්ත යන වචන එකල පාලනය කල භද්දකච්චායනා කුමරිය,පඩුවස්ද්වු රජු යන අය භාවිතා කරන්න ඇතැයි යන්න අනුවද මෙම ටිරුකෝනේශ්වරම් කෝවිලේ ඉතිහාසය පුරා වසර 2500 කට එහා දිව යනව බව පෙන්වා දිය හැක.
මූලාශ්‍ර
1. Journal of the Royal Asiatic Society (Ceylon Branch)
2. Paranavithana,Senerat Inscriptions of Ceylon.
3. Epigraphiya Zeylanica
4. Spolia-Zeylanica
5. Ancient Ceylon-The journal of the Archeological Dept.
